प्रिय सुरज सर

                                                                                                                                                                                              १४/०९/२०१९

प्रिय सुरज सर,

विषय - बोलावसं वाटतंय म्हणून 

सर, 

खरं तर तुम्हाला आम्ही सगळेच 'सर' म्हणून का बोलावतो हे बाहेरून बघणार्यांना कळणार नाही. कारण त्यांच्यासाठी आपण batch-mates ना. मला कितीतरी लोक विचारतात की batch-mate ला तुम्ही 'सर'  म्हणून का बोलावतात? याचं उत्तर माझ्याकडे कधीच नसतं आणि मी शोधायचा प्रयत्न सुद्धा नाही करत. तशा अर्थाने तुम्ही Delhi मध्ये UPSC चा अभ्यास करणाऱ्या सगळ्यांचेच सर आहात. मला तुम्ही कधी असं वर्गात बसून औपचारिक पद्धतीने नाही शिकवलंत, पण सर तुम्हीच म्हणायचात ना नेहमी, ' अरे अक्ष्या, चालता बोलता अभ्यास करत जा. मी आहे ना.' त्यामुळे तुम्ही अगदी मला भेटण्याच्या आधीपासून माझे नेहमीच सर होतात. 

सर तुम्ही अगदी पहिल्यांदा भेटला होतात ते आपल्या फरिदाबाद च्या training academy मध्ये , डिसेंबर २०१८ मध्ये . तेव्हा खूपच कमी बोललेलात माझ्याशी आठवतंय? मला वाटलं स्वाभाविक आहे, first time भेटतोय, होईल हळूहळू ओळख. पण मग दिसायला लागलं कि तुम्ही तर एकटेच बसताय classrooms मध्ये वगैरे , फार कोणाशी काही बोलायचेपण नाही तुम्ही. तेव्हा असही वाटून गेलं कि थोडे खडूस आहात कि काय. नंतर सर पुढच्या ट्रैनिंग साठी तुम्ही Banglore ला गेलात आणि आम्ही काही लोक फरिदाबादलाच थांबलो. सर तेव्हा तुम्हाला खरं तर फरिदाबादलाच continue करायची इच्छा होती - mostly तुमच्या treatment साठी. पण allotment नुसार तुम्ही Banglore ला गेलात आणि तिथले superstar झालात. फक्त trainee officers साठीच नाही तर faculty साठी सुद्धा. सर तुमच्यासारखा प्रचंड अभ्यासू, विचारांची खूप उंची गाठलेला पण या सगळ्याचं ओझं आजूबाजूच्यांना कधीच जाणवू न देणारा, तितकाच प्रेमळ असा माणूस कुठेही गेला तरी लाडका होणारच ना. आणि त्यात तुमचा भारदस्त आणि व्यक्तिमत्वाला झळाळी देणारा असा कणखर आवाज, म्हणजे cherry on the cake च म्हणा की ! 

असं सगळं चाललेलं असतांना तुमच्या मनात फरिदाबादला परत यायचा विचार चालूच होता आणि तुम्ही २५ जून २०१८ ला फरिदाबादला परत आलातसुद्धा. २६ जून ला सर तुमच्या स्वागतासाठी आम्ही सगळ्यांनी मेसमध्ये cake कापला होता. तुम्हाला तो cake फारसा आवडला नव्हता पण आजूबाजूच्या सगळ्या लोकांच्या प्रेमाने तुम्ही भारावून गेला होता आणि तुमच्या typical style मध्ये म्हणाला होतात ' मायला, अक्ष्या इतकं कशाला करता बे. ' 

आणि सर मग २६ जून पासून आपला हा प्रवास खऱ्या अर्थाने सुरु झाला. डिसेंबर मध्ये दूर दूर बसणारे तुम्ही आता मी, कौस्तुभ सर, पंकज, राहुल, परवीन सर, नितीश अशा सगळ्यांच्या गर्दीत बसायला लागलात. खरं सांगू का सर, यावेळी तुम्ही दूर जाऊन बसला असता ना तर आम्ही येऊन तुमच्या अवतीभवती बसलो असतो. काही दिवसातच तुम्हाला होस्टेल मध्ये रूम allot झाली आणि जेव्हा तुम्ही माझ्याच floor वर माझ्या जवळच्या रूम मध्येच येणार असं कळलं तेव्हा खरं  सांगतो काहीतरी वेगळाच आनंद झाला होता. तेव्हापासून रोज रात्री झोपण्याच्या आधी तुमच्या किंवा माझ्या रूम वर किमान एक तास गप्पा मारल्या नाही तर काहीतरी चुकल्या चुकल्या सारखं वाटायचं. रात्री खूप उशिरापर्यंत तुम्ही news ऐकत किंवा वाचत बसायचे आणि मग सकाळी lecture  साठी मला येऊन तुम्हाला उठवाव लागायचं. आम्ही सगळे उशीर झाला तर कशीतरी तयारी करून lecture साठी पळायचो, तुम्ही मात्र तुमच्या specially designed shirts , trousers (आमच्या दृष्टीने चित्रविचित्र रंगांच्या ) ज्या फक्त तुम्हीच आणि फक्त तुम्हीच इतक्या gracefully carry करू शकायचात ते अगदी व्यवस्थित 'परिधान' करूनच मग lecture ला यायचात. 

सर lecture मध्ये सुद्धा काही lectures ला तुम्ही आरामात आमच्या सोबत Ludo खेळायचात पण काही lectures  ला मात्र अचानक एकदम concentration ने ऐकायचात. कधीकधी तुम्ही, मी, राहुल,परवीन सर, सोनम, पंकज, रिंचेन इतका जास्त वेळ Ludo खेळायचो कि शेवटी कौस्तुभ सरांनी आपला एक Ludo Log नावाचा ग्रुप तयार केला होता. सर आपल्या रात्रीच्या गप्पा आणि parties आठवतात? mostly तुमच्याच रूमवर व्हायच्या. सर त्यावेळेला तुमची Green apple vodka आणि सोबत cranberry juice हि एक जगावेगळी आवड आम्हा देशी पामरांना समजली. अशा parties मधल्या गप्पा म्हणजे तर माझ्यासाठी academy मध्ये पुढच्या दिवसासाठीचा उर्जास्रोत होता. त्यात अगदी academy च्या gossips पासून ते Trump politics पर्यंत सगळ्या विषयांवर कसल्या बेभान गप्पा चालायच्या आपल्या. पण सर दरवेळी तुमच्याशी बोलताना, गप्पा मारतांना एक गोष्ट प्रकर्षाने जाणवायची की तुम्ही काहीतरी वेगळ्याच मातीचे बनलेले आहात. एकीकडे academy च्या parties मध्ये तुम्ही तुफान डान्स सुद्धा करायचात आणि एखाद्या अत्यंत serious issue वर अगदी elite discussions चा part सुद्धा असायचात. असं सगळं जमायचं तुम्हाला. आणि हे सगळं किती सहजपणे, कोणताही अभिनिवेश न आणता , साधेपणाने करायचात तुम्ही. आणि हो, माणसांना (आणि अर्थातच मुलींनासुद्धा, chick magnet तर होताच तुम्ही) इतक्या सहजपणे आपलंस करणं कसं जमायचं तुम्हाला? 

सर, हे सगळं बोलत असताना तुमच्या तब्येतीविषयी बोलायलाच पाहिजे. रोज रात्री तुमचं blood pressure मोजायचो आपण तुमच्या portable machine मध्ये. नेहमीच machine red alert द्यायचं. खूप high energy असणाऱ्यांच ब्लड pressure पण नेहमी high असतं की काय कोणास ठाऊक! पण असल्या आजारांनी घाबरून जगणं सोडून देणाऱ्यातले तुम्ही नव्हतेच. जेवतांना कितीही सांगितलं तरी मिठाशिवाय जेवण जायचंच नाही तुम्हाला. तासनतास table-tennis खेळून BP कितीही shoot झाला तरी खेळण्याचा आनंद तुम्ही कधी सोडला नाही. सर, हे असं तुमचं तब्येतीकडे दुर्लक्ष करणं चूक असेलही कदाचित, पण कधीकधी हेवा वाटायचा हो तुमचा. असं तुमचं सगळं मुक्त हस्ताने उधळून देऊन, बेभानपणे जगताना पाहून खरंच हेवा वाटायचा आणि स्वतःची कीव सुद्धा यायची कधीकधी. 

Btw सुरज सर, आत्ताच तर बोलला होतात ना मला, 'अक्ष्या, furbisher ला full मजा करू मायला'. मग असे का सोडून गेलात अचानक. कळवायचं तरी होतं हो. सर, माहित नाही आता ludo खेळताना तेवढीच मजा येईल का आणि रात्री गप्पा मारताना तुमच्या चित्रविचित्र आवाज काढण्याच्या कलेवर मनमुराद हसणारे आम्ही, तुमच्याशिवाय तेवढ्याच आनंदाने गप्पा मारू शकू का. सर पण बाकी काहीही असो, यापुढच्या आयुष्यात नेहमीच एक पोकळी राहणार. आठवणींच्या कप्प्यात एक कप्पा नेहमीच खुणावत राहणार. 'ए अक्ष्या' अशी हाक ऐकायला कान नेहमीचं मुकणार. तुमचं सात मजली हसणं नेहमीच मनात घर करून राहणार. आणि डॉक्टर कडे गेल्यावर कधीही BP मोजताना तुमची आठवण येणार म्हणजे येणार . 

असो, आता जिथे कुठे असाल सर, तिथे काळजी घ्या स्वतःची. आणि नेहमीसारखंच मनमुराद जगा आणि आजूबाजूच्या सगळयांना तुमच्यातला  खूप सारा आनंद आणि प्रसन्नता वाटा. 

                                                                                                                                                                                                तुमचाच,

                                                                                                                                                                                                 अक्ष्या.

ता.क. - आपले काही photos सोबत आठवण म्हणून जोडतो आहे.

डावीकडून- सुरज सर,विनोद येरने,मी,नितीश,कौस्तुभ सर,पंकज 

डावीकडून- सुरज सर,पंकज ,राहुल,परवीन सर,मी,कौस्तुभ सर 

A new year resolution.

"So, what's your new year resolution?", asked my wife. And my answer was pretty different this year. So my new year resolution is 'taking a pause'.

Confused? But yes, I have decided to take a pause every time before doing anything and just give a small thought to it. It is always said that the thoughtful actions are much prudent and this is certainly one of the reasons for the resolution. But beyond this obvious reason, I have two more intents behind the resolution.

What I have realized over the years is that there is a certain kind of normalization leading to boredom in our daily activities, routine etc. As a result of which many of us have just stopped thinking about what we are doing and our actions have become quite mechanical. This hampers the out of the box thinking and creativity. Taking a little pause and thinking vefore doing can help in this. For example, take a small pause even before a daily activity like reading the newspaper. Think, what you read yesterday, what you learned, how did u read it, can you do this reading more productive etc. And eureka! You will certainly find some new way, probably not every day and probably not something of the sort of some paradigm shift. But incrementally you will grow and enrich for sure.

The other intent behind the resolution is to break the continuous chain of activities in a day. So here my idea is to break this chain with little pause to think about our action, though casually. This break in between the actions will give some fresh air to our daily chores. This will help rebuild the lost interest in the things we are doing.

So one, doing things in a better manner and two rebuilding the interest in whatever we are doing are mainly two things I am looking for here. 

Length or breadth?

Swimming is in my daily to-do-list these days. It is fun-fitness-f(ph?)ilospohy, all in one package for me. For me, hardly there is any other exercise which is so much of fun-filled and calorie killer at the same time.

Apart from the fun and fitness part of it, I have learnt couple of more things there, probably you may call it philosophical ones. One of them is worth sharing.

Initially I used to swim along the length of the pool. The pool is pretty long enough. One lapse lengthwise used to stress me out. After that I used to think that I'm very tired and need some rest. Also I used to flatter myself, "Nice bro, you have swam a lot". This flattering of myself effectively led to less distance of swimming but more tasalli (Hindi word implying satisfaction).

But for last couple of days, I have started lapses along the breadth of the pool, which is around half of the length. So when I complete my one lapse breadth-wise, I always think that I haven't swam enough as this is just the breadth. And I keep on swimming more and more. The result is, my work out level has increased a lot and surprisingly the distance covered is much more than that in earlier case.

This length vs. breadth matrix taught me very important lesson. It is that, set your vision of ultimate aim but in the journey set your short term objectives as well. These short term objectives will keep you motivated, will keep you reminding that you have miles to go and at the same time won't allow you to flatter yourself and will never lead to complacency.      

Human Nature

Human nature, behavioural patterns really attract me a lot. In the today's world of homogeneity, nature and its reflection in behaviour is something which is really very distinct for everyone. In fact no two individuals can have same nature or behaviour. In very crude sense, we can say that nature is in built whereas behaviour is translation of nature in day to day life. Due to different nature, every individual behaves in different way in same situation.

Now what does it mean when someone comments like he or she is good natured. Are there any objective criteria for deciding good or bad nature or behaviour? In fact what is good for one may not be for others. It all depends upon the what is within the zone of tolerance. It means if some kind of behaviour is within one's zone of tolerance then he may find it good . Beyond that zone it becomes very irritating or bad for him.

Certainly, over the time period humans have arrived at some kind of consensus or at least some common denominator about what is good behaviour. It is solely for the purpose of convenience and running the society.

But still we find so many clashes, fights, hatred around us. One way to solve or at least minimize it is by widening our zones of tolerance. Obvious question is how to widen it ? The practice that I'm following for some days now is to just give a little thought to the roots of someone's behaviour. Just think, why he might be behaving in this manner or responding like this. Probably he might be good natured but just because of some situations, he might be behaving in particular manner. If we can dig little deeper like this, we will hardly get annoyed or angry on anyone. So the key is to go to roots of nature of a person than just judging him based upon the behaviour. I believe that this will help reduce the hatred and clashes amongst us as a society

Be passionate.

Passion is something which drives and keeps the individuals at their fullest energy levels. The person without passion may go directionless and end up creating a mess ultimately.

This is well-established fact and many of our sages, heroes have always talked of the passion over the years. But unfortunately, the innovations- technological or otherwise- over the years and the human evolution have been exactly in a manner that kills the passion or at least shrink the space for passion.

Today we just scan on the net and not dig deep into anything. We just serf and not search deep down.Even during the travel, the tendency is just visiting as many places nearby as possible than having a stop and absorbing something within. 

People are not interested in reading long articles. Twitter thrives on this very mentality of mankind today. We can't watch three-hour-long movies today neither the day-long cricket matches, leave alone the five-day test cricket matches. 

This is not because we have become very busy. This is more because our attention span is lacking and degrading day by day. Just stop a while and give a thought, about how many things we know in depth, every nook and corner of it. And this is draining down our passion. We want to be into everything but ultimately we are into nothing. 

If we are interested or care about something, then take a moment to understand and absorb it. Otherwise just leave it and don't get bothered about it. 

Fair enough.

With globalization, the free market has become a dominant force. It is considered as the most suitable and fair way of handling the competing interests. The reason given in support of free market is that it ensures free competition. The goods and services of different brands, industries compete with each other on the basis of merit. So the consumers have the freedom to choose on the grounds of cost, quality, utility etc. India has adopted this policy of free market since 1991 with the NEP (New Economic Policy), famously known as LPG reforms- liberalization, privatization, globalization.

But do we have really free and fair competition for everyone? The cursory observation tells us the flip story. We have fair competition for the products consumed by our upper and middle classes. But when it comes to the lower and poor classes, the competition is lacking. 

Just have a look at the advertisements on TV. Ads of deodorants, soaps, cosmetics, fridge, refrigerators, watches, cars are flooded there. We can find a number of brands and companies in these segment of middle-class-products. But where is the competition for chulhas used by poor sections in the slums? Do we have ads for cheap priced but quality garments? Can't we have branded PDS shops distributing ration to the poor?  Can we have branded but very affordable alternatives to ACs and refrigerators for lower classes?

Unfortunately for this section of society, what we have is sheer monopoly. The products are either smuggled or are of very poor quality without any quality control. We have quality norms for food in five-star restaurants. But what about street food? 

Profit or business is not a bad thing. In fact, it is necessary for unleashing real potential of an economy. But it must be fair. Let us not be prisoners of ideologies. This is not about capitalism or socilism. Rather principle of justice and fairness is what we should adhere to. We cannot survive on only middle-class-LPG. We need all-comprehensive-LPG. There should be competition in all the segments and quality norms for all the products utilised by every section of society.